பச்சையம்மன் என்பவள் பார்வதிதேவி. அவளருகே இருக்கும் காத்தாயி, வள்ளி. தினைக் கொல்லையைக் காத்ததால் காத்த+ஆயி = காத்தாயி என்ற பெயர் பெற்றாள். ஏழு முனிகளும் வள்ளியை வளர்த்த நம்பிராஜனின் பிள்ளைகள். பச்சையம்மனின் தவத்திற்கு இடையூறு செய்ய வந்த எட்டுத்திக்கு தெய்வங்களையும் ஏழு முனிக்கும் இளைய முனியான வாள்முனி (குழந்தை முனி) கொன்றார். கொன்றவர்களின் தலைகளைத் தம் மூத்த சகோதரர்களிடம் ஒவ்வொன்று கொடுத்தார். எஞ்சிய இருதலைகளை தம்மிடம் வைத்துக் கொண்டார். மூத்த முனிகள் அறுவரும் அத்தலைகளைத் தம் வலக்காலின் கீழ் வைத்துள்ளனர். இளையமுனி ஒரு தலையை வலக் காலின் கீழும், இன்னொரு தலையை வலக்கையின் கீழும் வைத்துள்ளார். இது, கோயில் பூசாரிகள் சொல்லும் கதை.

காத்யாயன முனிவரின் மகளாக பார்வதிதேவி பிறந்தாள். அவளுக்கு காத்யாயனி என்று பெயர். அவளே காத்தாயி என்ற பெயரில் கிராமங்களில் கோயில் கொண்டுள்ளாள். முருகனை மடியில் வைத்துக் கொண்டிருக்கும் குகாம்பிகையே காத்தாயி என்று சிற்பநூல் வல்லுனர்கள் சொல்கின்றனர், அம்பிகையின் தொழில், உயிர்களைத் தன் குழந்தைபோல் காப்பது காத்த ஆயி, அவளே காத்தாயி என தமிழறிஞர்கள் சொல்கின்றனர். காத்தாய்நீ என்பது காத்யாயினி என மருவியிருக்கலாம் என்பது அவர்களின் கணிப்பு.

காத்யாயனி அம்மன் வடிவம் இடது மடியில் குழந்தையுடன் இருக்கும் கோயில்களே மிகுதி. சில கோயில்களில் மட்டும் குழந்தையில்லாமல் கையில் கிளியுடன் இருக்கும். வலது கரத்தில் தாமரைமலர் இருக்கும். காத்தாயி அம்மனுக்கு ஒவ்வொரு கோயிலிலும் ஒவ்வோர் அடைமொழி இருக்கும். உதாரணமாக சில இடங்களில் நல்ல காத்தாயி என்றும், சில இடங்களில் சித்தாடி காத்தாயி என்று அடைமொழியுடன் அழைக்கின்றனர். ஒவ்வோர் இடத்திலும் கதைகள் மாறினாலும் அனைத்து உயிர்களையும் தன் குழந்தையைப் போல் காத்துவரும் காத்யாயனி அம்மனை வழிபடுவோர் பயம், பிணி, துன்பம், துயரம், கவலை ஆகியவற்றிலிருந்து விடுவிக்கப்பட்டு, காக்கப்படுவது மட்டும் எந்தத் தலத்திலும் மாறுவதில்லை.